Van Erckens tot van de Warrenburg

24 april 2021 Mario

Read Time:12 Minute, 58 Second

Mijn schoonmoeder van 88 jaar oud heeft altijd in de veronderstelling geleefd dat haar familienaam op een of andere manier afkomstig was van het kasteel de Waardenburg in Gelderland. Recent vroeg ze mij of ik daar onderzoek naar wilde doen. Toen bleek al vlug dat op dat kasteel nooit een familie met de naam van de Waardenburg of daarop gelijkend heeft gewoond. Verder onderzoek leidde al snel tot een verrassende wending in het verhaal. De herkomst lag veel dichterbij dan vermoedt werd. De naam blijkt veel voor te komen in onze eigen regio Zuid-Oost Brabant en een oorsprong te vinden in Lierop. Haar moeder is geboren in het gehucht ten Boomen bij Lierop. Haar broer woonde op een boerderij te Stipdonk. En niemand was op de hoogte dat de familienaam ook afkomstig is van Lierop. Uiteindelijk kon ik haar het onderstaande verhaal vertellen.

Heeft Lierop 2 kasteeltjes gehad?

Asten en Lierop vormden vroeger één parochie. De hoofdkerk stond in Asten. Al vóór 1155 kende Lierop een eigen kerk. De patroon van deze kerk was Sint-Salvator. In 1569 kreeg Lierop een eigen pastoor en werd het kerkelijk in grote mate zelfstandig.

In Lierop heeft ooit een kasteeltje gestaan “Cast van Luerop”. Op een kaart van Jacob Aertsz Colom “La Mayerie de Bolduc” (rond 1600) wordt het kasteel van Lierop afgebeeld ter hoogte van de Oude Goorenweg. Vanaf de 16e eeuw zijn er heren van Lierop. Dat wijst op het bestaan van een adelijk kasteel.

In 1328 verkrijgen de inwoners van Lierop van Hertog jan III van Brabant de gebruiksrechten van de gemeenschappelijke gronden. Waarschijnlijk krijgt Lierop dan ook een eigen bestuur (schepenbank). Het oudste zegel van de schepenbank is bekend uit 1505 en werd tot aan het eind van de 17e eeuw gebruikt. De protocollen van de schepenbank lopen door tot in de 19e eeuw (1810).

Op de kaart “pars Brabantiæ cujus caput Sylvaducis” (1645) wordt het “Casteel tot Lierop” genoemd.

Op Stipdonk bij de grens tussen Helmond en Lierop ligt een Slotjesweg. Bij deze weg heeft ooit een kasteeltje gestaan. Het verdwenen kasteel wordt ook het Slotje genoemd. Op het Slotje woonde rond de 16e eeuw een familie van Lierop.

In 1155 krijgt de nieuwe abdij van Floreffe bezittingen in Lierop. Vóór 1155 was de kerk van Lierop voor de helft in het bezit van Gerardus de Werd en voor de andere helft van de heer van Cuijk, die destijds ook heer van Asten was.

Mogelijk bezat Gerard de Werd een kasteel in Lierop. Verwijst de naam de Werd naar een vroege weerburcht in de Waard. Mogelijk stond dit kasteel (slotje Waerdenborch?) in de waard tussen de Aa en de kleine Aa bij Stipdonk. De familie de Werd is mogelijk dezelfde als de later in Lierop voorkomende familie van de Werdingen.

Mogelijk komt het in de 16e eeuw (1549?) via een huwelijk tussen Jan Jan Jan Vlemmincks met Antonia Dirc van Werdingen in bezit van de schepenfamilie Vleminckx. In Liessel bouwt Everard van Doerne in 1516 een nieuw Blokhuis direct aan de Keulse baan, om zo de doorgang naar zowel Asten als Deurne te verdedigen. Hij is gehuwd met Margaretha van Vladeracken, komende van het slotje Vlerken dat ook aan de Kleine Aa is gelegen, direct aan de Oetert.

Mogelijk laat schepen Jan Vlemmincx aan de weg van Someren naar Helmond in het gebied de Ghoor bij de oversteekplaats van de Aa bij Stipdonck een nieuw kasteel met watermolen bouwen dat ze vanaf de tweede helft van de 16e eeuw zelf gaan bewonen. Mogelijk noemen ze zich vanaf dat moment heren van Lierop. Die benaming komt maar korte tijd voor in de geschiedenis van Lierop.

Noemen ze zich na het huwelijk met de erfgename van de familie van Werdingen daarna heren van Lierop?

De Lieropse familie Vlemmincks is verwant aan de Mechelse familie Vlemmincks die in de Middeleeuwen een relatie heeft met de familie Berthout , die in 1314 heren van Helmond worden.

Tussen 1604 en 1610 erft Marten Willem Erckens, gehuwd met Enneke Vlemmincks, van zijn schoonvader Antonis Vlemincx, schepen in Mierlo, het huis ‘den Warrenborgh’, dat gelegen is nabij de kleine Aa aan de Otterdijk bij het gehucht de Boomen in Lierop. In de akte wordt gesproken over een Borch.

De terreinaanleg aan de Otterdijk heeft de uiterlijke kenmerken van een kasteelplaats. De locatie ligt direct aan de bedding van de Kleine Aa en de Aa in een gebied dat de Oetert heet. Deze benaming is een verbastering van het woord uiterwaard. Otterdijk heeft dus niets met Otters te maken maar met de Oetert, de uiterwaard van de rivier de Aa.

De Oetert lijkt daarmee bezit te zijn geweest van de familie van Horne van Heeze en na de verkoop van Helmond aan de hertog van Brabant kwam het in bezit van de aan de familie van Horne gerelateerde familie de Werd, van Bruheze?, van Werdingen, Vlemmincx en uiteindelijk Erckens van de Waerdenborch. Op het infobord aan de oprijlaan naar een laatste restant van het gebied de Oetert, namelijk een klein stukje bocht van de Aa, staat vermeld dat dit gebied bij de gemeente Heeze hoort. Dat lijkt vreemd maar is verklaarbaar door de eeuwenoude bewoningsgeschiedenis? Hetzelfde vind nog een keer plaats bij een klein stukje natuurgebied in de oude uiterwaarde van de Aa bij de Slotjeslaan in Stipdonk, direct gelegen aan de oude hoeve de Schouw.

Marten Willems Erckens wordt daarna Marten Willem van de Warrenborgh genoemd. Deze naam wordt ook gedragen door zijn opvolgers die ieder een andere variant laten noteren. De naam wijzigt onder andere naar Warsenborch, van de Waarsenburg, van den Waardenburg, van de Warrenburg en alle overige varianten). De naam wijzigde later mogelijk zelfs in van de Weerden.

Egbert vermeld over de akte van 1610: Net over de Kleine Aa in Someren zie we in 1633 een Marten Willems van Warrenborgh in een belending genoemd worden. En in datzelfde jaar “Marten Willems van Warrenborch & d’erffgen. Henrick Thonis, beijde tot Lierop”. Die laatste zou Hanrick Antonis Vlemincx kunnen zijn.

In Someren duikt in 1646 Willem Marten Willems van Warrenborch op. In Lierop zien we in de DTB-boeken kinderen van Antonius Martini van de Warsenborch (overleden Lierop 07-03-1671) en kinderen van Frans Marten van den Warenborch (overleden Lierop 23-04-1684). We kunnen dus zeker stellen dat het huis de Warrenborch naamgever is van de familie van de Warenburg (in allerlei varianten) en dat Willem, Antonius en Frans zonen zijn van Marten Willem Erckens.

Waarschijnlijk was het eerste kasteel van Lierop een borch (weerburcht), gelegen in de waard (weerd) tussen de Aa, de kleine Aa en de Meervensche loop, dicht bij de oude plaatse de Boomen. Deze borch kan gebouwd zijn in de 14e eeuw eeuw om de doorwaadbare plaats in de Aa aan de weg tussen Asten en Someren te verdedigen tegen invallen vanuit het vijandige Gelre. In diezelfde tijd (1326) bouwde de familie van Bruheze, met veel bezittingen in Helmond (Hoogeind inclusief Brouwhuis en Lierop), Bakel (Hilakker), Deurne en Vlierden, een Blokhuis als weerburcht in het gehucht Leensel bij Liessel. Deze burcht moest de route die vanaf de Keulse weg naar Asten, Someren, Lierop en Brouwhuis liep verdedigen tegen de Gelrese aanvallen. Het is goed mogelijk dat aan dezelfde weg tussen Asten en Someren in het dal van de Aa bij Lierop een tweede weerburcht werd gebouwd. Dit was dan de Waardenborch, mogelijk bewoond door de familie de Werd (Weerd / Werdingen?).

De vele oorlogen in Peelland en bijhorende vernielingen leidde tot armoede en leegstand van de kastelen, die na diverse vernielingen niet meer herbouwd werden. Dergelijke Blokhuizen verloren rond de 17e eeuw definitief hun verdedigende functie, mede door de opkomst van de kanonnen. Waarschijnlijk werden de voorburchten belangrijker en wijzigde de functie in een hoeve. Bekend is de hoeve Kreijenstart die bij het oude kasteeltje lag. Deze hoeve was in de 14e eeuw in bezit van de familie van Bruheze. De hoeve was een vrij bezit, zonder cijnsplicht, mogelijk omdat het bij het kasteel behoorde. Ook bij het Blokhuis in Liessel werden de hoeves belangrijker dan het kasteel. De eigenaar woonde niet meer in het kasteel maar in een verbouwde hoeve van de voorburcht.

Deze familie van Bruheze had ook een tijdlang het Slotje van Lierop in bezit. Dit kasteel lag op Stipdonk en had mogelijk de naam Ghoor, naar het gebied waar het kasteel in lag.

Het is bekend dat in de 14e eeuw bij het slotje een hoeve Kreijenstart lag. Dat was een cijnshof met eigen grondcijnsen en cijnsmannen. Dat betekent dat de hoeve binnen Lierop een zelfstandige status had. Eind 14e eeuw ging de hoeve met bijhorende percelen en cijnshof over in bezit van Art van den Erpendonc naar Hogart, zoon van Godefridus van Bruheze. Art was afkomstig van de hoeve Erpendonc onder Vlierden. Hogart van Bruheze, een lokale edelman, was afkomstig van het goed Bruheze in Brouwhuis, gelegen tussen Bakel en Vlierden. Zijn broer Arnoldus van Bruheze was rector van de Leonarduskerk in Lierop. Hogart had bezittingen in Deuren, Asten en Lierop. Na zijn dood werd zijn erfenis in 1421 verdeeld onder zijn erfgenamen: Jacobus van der Schaut, gehuwd met dochter Heilwig, erfde de hoeve Kreijenstart met bijhorende gronden waaronder het oude Ghoor. De eigenaar van de Kreijenstart moest erfpacht gaan betalen aan het Leonardusaltaar in de kerk van Lierop. In 1477 was het huis nabijheid de hoeve op Stipdonk eigendom van Jacobus van der Schaut. Hij was tevens eigenaar van de hoeves Nederschaut en Molenhoff in Bakel. Hij was getrouwd met Margriet, dochter van Rutger van Erp, een lokale grootgrondbezitter. Bij het huis, een slotje, hoorde ook percelen in het oude Ghoor onder Lierop. Het slotje was toen cijnsplichtig aan de heer van Helmond. Dit gedeelte van het goed Kreijenstart kwam in 1610 in het bezit van de abdij van Postel. Vanaf die tijd werd het slotje nog maar sporadisch bewoond. Het gebied rond Lierop wordt door monniken van Postel beheert vanaf de hoeve bij Moorsel. Daar werd in 1610 ook de akte van erfenis van de Warrenborgh opgemaakt.

In Lierop ligt bij Stipdonck nog een oud gehucht genaamd Hersel. De naam verwijst mogelijk naar een relatie met de Pepijn van Herstal. Bakel inclusief Brouwhuis en omliggend gebied was in de 9e eeuw bezit van de Pepijn van Herstal. In Lierop ligt ook een hoeve Eindhouts. In het plaatsje Hersel in België ligt ook een hoeve Eindhouts.

Nawoord:
Marten Willem Erckens erfde de Borch de Waerdenborgh aan de Oetert (Otterdijk) in Lierop. Hij noemde zich daarna van de Warrenborgh kreeg een zoon Willem Martines van de Waersenborch in Lierop. Die kreeg een zoon Peter Willems van de Warrenberg in Lierop die overleed in Asten. Die kreeg een zoon Godefridus Peters van de Warrenberg in Asten die ook van de Warsenborgh / van de Warenburg werd genoemd. Hij was getrouwd met Josyn Henderick Van Otterdijk uit Lierop en overleed in Someren / Lierop. Die kregen een zoon Henricus Godefridus (Goordt) van de Warenbeurg in Someren / Lierop. Die kreeg een zoon Johannes Henrikus van de Warenbeurg uit Someren. Hij was getrouwd met Anna Maria Verhees uit Asten. Die kregen een zoon Hendrik van de Warrenburg / Warenburg uit Someren die overleed in Nederweert. Die kreeg een zoon Lambertus van de Warrenburg uit Someren die overleed in Nederweert. Die kreeg een zoon Jacobus (Ceup) van de Warrenburg uit Ospel die overleed in Helmond. Hij was getrouwd met Johanna Maria van de Eikelenhof / van den Ekelhof uit Lierop. Die kregen een zoon Lambertus (Bert) van de Warrenburg uit Someren, die in Ospel woonde en overleed in Helmond. Hij was getrouwd met Paulina Johanna van der Weele, geboren bij de Boomen in Lierop. Zij overleed in Helmond. Haar dochter Catharina Martina (Toos) van de Warrenburg, geboren in Helmond is mijn schoonmoeder. Zij woont in Asten. Haar oudste broer woonde op Stipdonk in Lierop.

Bronnen:

Lierop 825 jaar – E.J.K. Brüsewitx e.a., Asten 1980
Lierop, een beeld van een dorp – T. Maes (red.) Lierop 1989
BHIC – stamboom van de Warrenburg
MyHeritage – stamboom Kuijpers Duijmelinck
Open Archieven
Genealogieonline.nl – gezin van Marten Willem Erckens van de Warsenborgch
ORA Lierop, inv. nr. 7 , folio 6v, 7v + 7r uit 1610

ORA Lierop, inv.nr. 7, folio 6v + 7r (1610)

Dat voer ons comen is Marten Willem Erckens, als man end mombaer van Enneken sijnder huijsvrouwe, dochter Anthonis Vlemincx van den eersten bedde verweckt bij Hanricxken sijns Anthonis huijsvrouwe was, ende heeft in erffmangelinghe vermangelt ende omme geleeght, opgedraghen ende overgegheven aen den kijnderen Anthonis Vlemincx saliger van den tweeden bedde, te wetene aen Henricken, Willemen ende Cathalijnen, verweckt bij Geertruijda Stevens dochtere van Mierlo.

Allen alsulcken goedt gelegen in der parochie van Lierop, loco dicto Aen t’Otterdijck, sijnde huijs, hoff, hostadt ende erffenisse daer bij ende aen gelegen, groot drije lupenss, u.l. Aert Sijmons van Eijck, a.l. Hanrick soon Anthonis Vlemincx, u.f. de gemeijn straet, a.f. Hanrick Anthonis Vlemincx voers., alsoo sij seeghden.

Item noch een stuck groosse oijck gelegen aen t’Otterdijck, soe groot ende cleijn alst daer gelegen is, neffen erffenis heer Peter van Eijck ter eendre, ende Hanrick Jan Joostenssoen ter andere sijden, u.f. Jan Peters op Stipdoncq cum alijs pluribus, a.f. Marten Willem Erckens voers., oijck soe sij seeghden.

Los ende vrij. Gelovende alle voercommer van sijnen twegen aff te doen tot desen daghe toe, te vrijen ende te weeren. Ende die voers. Marten heeft alsoe helmelinghe vertegen op tgoet voers. Mede gelovende dese voers. erffmangelinghe, opdragen ende overgeven metten vertijden euwelijck goet, vast ende van weerden te houden, daer voer verbijndende persoon ende goedens.

Actum op ten eersten dach der maent van decembri anno 1610. Testes Moorssel ende Jan Jan Thielen, schepenen.

ORA Lierop, inv.nr. 7, folio 7r+v (1610)

Dat voer ons comen sijn Hanrick ende Willem metten Catharijnen hun sustere, met haer adiunct haeren gecoren mombaer Jan van Aelst, stadthouder, in den naem van den heere, ende hebben geërfftmangelt, opgedragen ende overgegheven aen Marten Willem Erckens ende sijnen oiren.

Een huijs metter hostadt gelegen inder parochie van Lierop genaempt den Warrenborgh, u.l. de hove van Moorssel, a.l. Abraham Gerardt Sanders, u.f. de gemeijn waterlaet genaempt de Aa, alio fine Marten Willem Erckens voers.Item noch een stuck groosse ende eckerlants, u.l. Willem Thomas, a.l. Marten voergenoemt, u.f. Meester Jan Verdijsseldoncq, a.l. den drije kijnderen Anthonis Vlemincx voers. soe sij seeghden.

Los ende vrij. Gelovende alle voercommer van hunnen twegen aff te doen, te vrijen ende te weeren. Des is noch conditie ende voerwaert, dat Marten met peerdt ende karre sijn wech ende vaert sal neemen ter plaetsche genaemt over den Borcht, alleenlijck om te misten een luepens lants liggende aldaer neffen erffenisse Hanrick Anthonis Vlemincx van den eersten bedde, oijck soe sij seeghden.

Mede gelovende dese voers. erffmangelingh, opdragen ende overgheven altois goet, vast ende van weerden te houden, mits vertijdenisse. Daer voer verbijndende parthijen voergenaempt ten beijden sijden hunnen persoonen ende alle hunne goedens, present ende toecomende, sonder argelist.

Actum den eersten dach der maendt van decembri anno 1610. Testes Moorssel ende Jan Jan Thielen, schepenen.